KRYZYS Wojny gwiezdne wszystko możesz mieć

Jeden z pierwszych polskich zespołów punk rockowych, który wywarł olbrzymi wpływ na rozwój tego gatunku i przeszedł do legendy. Jego działalności przyświecała chęć "reanimacji zniszczonej przez dyskoteki młodzieżowej kultury muzycznej". Powstał w 1978 roku w Warszawie, początkowo używając nazw The Boors i Kryzys Romansu. Założyli go uczniowie jednego z warszawskich liceów - Robert Brylewski (git, voc), Marek Iwańczuk (bas), Piotr "Mrówa" Mrowiński (git, voc) i Kamil Stoor (dr). W roku następnym tego ostatniego, który utworzył Deuter, zastąpił Maciej Góralski.

W 1980 Kryzys został zaproszony do wzięcia udziału w konkursie I Ogólnopolskiego Przeglądu Muzyki Młodej Generacji w Jarocinie, lecz nie mógł przyjechać ze względu na problemy z nauką członków grupy. Wystąpił za to w Teatrze Leśnym w Sopocie podczas koncertu Muzyka Młodej Generacji oraz w Kołobrzegu podczas I Ogólnopolskiego Przeglądu Nowej Fali, a także odbył jedenastokoncertową trasę po Śląsku i dziewięciokoncertową po Pomorzu.

Mimo bardzo skromnych umiejętności warsztatowych muzyków oraz braku nagrań zarówno płytowych, jak i nawet radiowych "Telewizja", najsłynniejsza piosenka zespołu, stała się dużym przebojem, a on sam (słuchany z kaset nagrywanych na koncertach i potem kopiowanych w domach) zyskał status formacji wręcz kultowej, również dzięki tekstom wyrażającym bunt przeciwko zakłamanemu światu dorosłych.

W międzyczasie w muzyce Kryzysu przybywało elementów ska i reggae. Iwańczuka zastąpił Ireneusz Wereński z którym Kryzys dokonał kilku nagrań studyjnych w Toruniu (włączonych po latach w skład płyty 78-81) – przy udziale wokalisty Mirka "Szymona" Szatkowskiego (ex–Deadlock). Wiosną 1981 we Francji (bez zgody muzyków zespołu) ukazał się nakładem wytwórni Blitzkrieg Records (Barclay) album Kryzys w skład którego weszły nagrania dokonane rok wcześniej na koncercie w Domu Kultury w Ursusie oraz na próbie w warszawskim klubie "Amplitron"(jeszcze bez Wereńskiego – w nagraniach gościnnie wzięli udział basista Dariusz "Magik" Katuszewski (Atak; później Deuter) oraz grająca na klawiszach "Pyza" z zespołu Tilt). Latem tego samego roku zespół wystąpił na festiwalu w Opolu oraz na sopockim Pop Session. Jesienią Kryzys rozpadł się wskutek problemów personalnych. Brylewski z Wereńskim i Tomaszem Lipińskim (ex–Tilt) utworzyli grupę Brygada Kryzys.

W 1985 na poltonowskiej kompilacji różnych wykonawców pt. Fala ukazała się piosenka "Mam dość". W 1994 nakładem wytwórni Gold Rock ukazała się kaseta 78-81 – zawierający najbardziej znane utwory zespołu pochodzące z różnego okresu działalności zespołu. W latach 2003–2006 ukazały się dwa tribute albumy Dolina Lalek: Tribute to Kryzys vol. 1 oraz Dolina Lalek: Tribute to Kryzys vol. 2 na których piosenki Kryzysu w swoich wersjach przedstawiły grupy m.in. tj. Dezerter, Pidżama Porno, T.Love czy Farben Lehre. Wydanie obu tych albumów skłoniło muzyków Kryzysu do reaktywacji zespołu na tę okazję. Brylewski (wokal, gitara), Góralski (perkusja), Katuszewski (gitara), Iwańczuk (gitara basowa), Świtalski (saksofon) wystąpili jednorazowo na koncercie w warszawskim klubie "CDQ" 15 marca 2006. Latem 2008 grupa wystąpiła również na festiwalu w Jarocinie. W 2009 muzycy występowali w składzie: Brylewski (wokal, gitara), Góralski (perkusja), Aleksander Korecki (saksofon), Martyna Załoga (gitara basowa), Andrzej "Lalin" Kasprzyk (gitara). W maju 2010 spodziewana jest płyta „Kryzys komunizmu” czyli zbiór nagranych na nowo największych przebojów grupy. Wśród 13 utworów jest też kilka, nigdy dotąd niepublikowanych, nowych piosenek. Wszystkie utwory powstały na przełomie lat 70/80-tych i w pełni oddają atmosferę tamtych czasów.



Wspomnienia Macieja Góralskiego - Non Stop 8(191)/1988
Na giełdzie płyt w Hybrydach poznałem niepełnoletniego wtedy Roberta Brylewskiego, który miał w Aninie pierwszy zespół The Boors (Gbury). Wpadliśmy tam na probe wraz z Tomkiem Lipińskim, lecz on miał wtedy inne plany. Ja zostałem i już w 1978 pod nazwa Kryzys graliśmy czad, ale tylko przez pewien czas, ponieważ byliśmy bardzo dynamiczni i otwarci - tzn chłonni na ducha czasów, lub styl i kierunek, zarówno tu jak i tam.


Dzięki temu, że kierowniczką klubu była mama Mrówy, naszego gitarzysty, mogliśmy tam próbować. Robiliśmy sami koncerty, tworząc plakaty ręcznie. To były fantastyczne imprezy - eksplozje spontanicznej energii - bardzo młodzieńcze. Stare zgredy (ówczesny Tilt za taki uważaliśmy) nie miały przystępu... Ponieważ mieliśmy duże poczucie humoru, na Prima Aprilis rozwiesiliśmy plakaty z informacja o występie oryginalnych gości z Manchesteru - grupy Liars (Kłamcy. Przygotowaliśmy kilka utworów Buzzcocks, Clash i Magazine oraz odpowiedni makijaż i wystrój, aby być nierozpoznanymi. Głośno rozmawialiśmy "po angielsku", co czyniło nas bardziej wiarygodnymi. Myślę, ze większość publiki dzięki nam "ujrzała" prawdziwy zespół z Manchesteru w 79 roku!!! To była jedna z najciekawszych naszych akcji artystycznych.
Chodziliśmy do szkoły i bawiła nas twórczość, zarabialiśmy po 100zl za koncert, ale to nie miało znaczenia. Po wakacjach w Londynie, gdzie łyknąłem reggae, ska i rocksteady, przywiozłem płyty i chłopaki z zespołu zarazili się tym. Spotkaliśmy się z niechęcią zakutych łbów wśród naszej publiki, które wciąż były zamarznięte i słońce ich nie ruszyło... Zawsze byliśmy świadomi zmiany i nie interesowało nas utrzymywanie pustych mitów, takich jak punkowa negacja. Wtedy, gdy była blokada w polskim rocku - trzeba było zrobić wyłom dla nowego. Lecz być zawodowym punkowcem - to nas nie śmieszyło...
W 1980 poznaliśmy pana Olechowskiego, który pracował w Rozgłośni Harcerskiej i należał do starej załogi lat 60-tych, lecz był otwarty na nowe. Poczuł w nas to, co było świeże we wczesnych Stonsach i wymyślił, że będzie polskim McLarenem - wylansuje nas na martwym rynku Muzyki Młodej Generacji. Wszyscy nas się bali. Na imprezy, ma które nas wstawiono, przychodziła młodzież i był szał, wiec "dinozaury" były w strachu. Jedynie pan Hołdys i jego ówczesna grupa trochę nam pomogła, pożyczając sprzęt i zachęcając - to było bardzo pozytywne.
Nasze gitary budziły politowanie, bo nikt, kto miał gitarę za 5000zl nie mógł się równać z gitarą za $5000, prawda? Wkrótce jednak rosnąca popularność nowej fali umożliwiła własne festiwale - Kołobrzeg i Toruń w 1980 r. Dzięki temu postępowi udało się nam nagrać amatorsko w Toruniu sesję dla rozgłośni studenckiej - to są jedyne nagrania Kryzysu. "Mam dość" przemiksowane znalazło się na LP "Fala". Dużo szumu wywołało wydanie w Paryżu płyty z prób i koncertów. Były to przypadkowe nagrania dokonane przez niezbyt uczciwego i "sprytnego" dziennikarza. Dostaliśmy symboliczne wynagrodzenie w postaci płyt i paru groszy. Ponieważ pół roku później nastały inne warunki, nikt nie próbował szukać satysfakcji. Zresztą gdy płyta wyszła, byliśmy szczęśliwi - chodziło nam o fakt jej wydania, ale nie o następstwa. Miało to dowieść, że zespół garażowy ma większe przebicie od tzw super-stars. Ta formula była małpowana w ciągu następnych 10 lat przez "nowofalowe" super-stars, ale to już inna bajka.
Byliśmy cały czas na bieżąco, tzn do pewnego czasu bawiliśmy się tym, co się działo, nie myśląc o przyszłości. Jednak wkrótce doskonały ruch do przodu zatrzymał się i nastąpiły mocne zmiany. Inspirowała nas zimna fala - można było poczuć od nas chłód, który nadchodził... Jesienią dowiedziałem się, ze już nie gram w Kryzysie, a zespół nazywa się Brygada Kryzys i ma inny skład. Uważam, ze to było szczęśliwe wydarzenie, choć wtedy myślałem inaczej - bylem sfrustrowany i zły...


Jak informuje w numerze z 9 maja 1981 roku amerykański tygodnik przemysłu muzycznego "Billboard" płyty nagrane przez polskie grupy Kryzys i Deadlock trafią dzięki dystrybucyjnym staraniom firm Phonograf i Polydor na rynek brytyjski i amerykański. Wydane przez francuski Barclay z nalepką Blitzkrieg albumy nagrano pod koniec ubiegłego roku w Warszawie z inicjatywy Marca Bouleta.
Pierwsza płyta zatytułowana "Kryzys" (Blitzkrieg BA 242 200 173) i zaopatrzona w efektowną, utrzymaną w konwencji socrealistycznej okładkę, zrealizowana została podczas koncertu. Zawiera ona utwory znane wielbicielom warszawskiej grupy, m in "Telewizja" i "Dolina Lalek". Zespół wykonuje swój repertuar po polsku. (...) Marc Boulet, który prowadzi w Paryżu własną, niezależną firmę produkcyjna Alphee Productions i podróżuje w poszukiwaniu młodych talentów po całym świecie, uważa, że muzyka zespołów Kryzys i Deadlock stanowi "fuzje dokonań Velvet Underground i punk-rocka". W akcji reklamowej prowadzonej pod hasłem: "solidaryzuj się z polskim rockiem" pomaga mu powszechne w tej chwili zainteresowanie sprawami polskimi (ww).

-->Z Robertem Brylewskim rozmawia Paweł Gzyl.

Aktivist: Cofnijmy się dwadzieścia lat wstecz - do czasów, kiedy występowałeś w zespole Kryzys. Z tego co pamiętam, najpierw graliście pop punk w stylu Buzzcocks, potem ska i rock steady, później "zimną falę" i wreszcie punk funk z elementami free jazzu. Skąd brały się te różnice w stylu wykonywanej przez was muzyki?
Brylewski: Wtedy w modzie była różnorodność. Ceniliśmy oryginalność do tego stopnia, że dbaliśmy nawet o to, by żaden z muzyków nie ubierał się tak samo. Najstarszy z nas - Maciek Góralski - jeździł wówczas do Londynu i przywoził nowe płyty. To był typ człowieka, który uwielbiał lansował nowe mody - właśnie dlatego nadawał coraz to nowe oblicze muzyce Kryzysu. Oczywiście w pewnym momencie trafił na opór z mojej strony - pomysł żeby grać jak Spandau Ballet był już nieporozumieniem.

Aktivist: Kryzys wyróżniał się również tekstami spośród ówczesnych zespołów nowofalowych. To, co śpiewaliście miało bardziej uniwersalny charakter. Dzięki temu, że nie zatrzymaliście się na poziomie aktualnej krytyki otaczającej nas rzeczywistości, wasze teksty są ciągle aktualne.
Brylewski: Autorem prawie wszystkich slow do piosenek Kryzysu był Maciej Góralski, wówczas student polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Zdarzyło się jednak, ze i ja napisałem kilka tekstów. Staraliśmy się uciekać od punkowego schematu i myślę, ze to nam się udało.

Aktivist: Ile było prawdy w antagonizmie miedzy dwoma najsłynniejszymi warszawskimi zespołami nowofalowymi - Kryzysem a Tiltem?
Brylewski: Więcej było w tym żartu i blagi niż rzeczywistych animozji. Kryzys był uznawany za bardziej ugrzeczniony, a Tilt za bardziej zbuntowany, ponieważ my chodziliśmy do szkół i na studia, a oni nie. Mówiliśmy o sobie różne rzeczy, ale nie było w tym zbyt wiele prawdy. Maciej Góralski, który na codzień chodził w marynarce, co jakiś czas zakładał skórzaną kurtkę, przepasywał się łańcuchem, szedł na koncert Tiltu do klubu "Remont" i kiedy zgasło światło krzyczał: "Tilt do domu! Dawać tu Kryzys!" To była przede wszystkim świetna zabawa. Zabijaliśmy w ten sposób wszechogarniająca nudę.
Aktivist: Dlaczego Kryzys się rozpadł?
Brylewski: Podziękowałem Maćkowi Góralskiemu za współpracę, ponieważ usiłował doprowadzić do tego, by z Kryzysu odszedł Mirosław Szatkowski, nasz główny wokalista. Coraz częściej dochodziło do zmian personalnych, które uniemożliwiały dalszą pracę zespołu. W efekcie zawiesiliśmy działalność.

Aktivist: Jak oceniasz z perspektywy czasu dwie płyty, które w 1980 r. ukazały się we Francji - Kryzysu i Deadlocku? Grasz na jednej i na drugiej. Moim zdaniem to fascynujące dokumenty minionej epoki.
Brylewski: Nie mogę ich słuchać! Jeśli musiałbym dokonywać wyboru, to znacznie lepiej próbę czasu zniosła płyta Deadlocka, która powstała w czasie sesji w klubie "Amplitron" w Warszawie. Gram na niej ja, Maciek Góralski oraz Szymon i Fidel z oryginalnego składu Deadlocka. Była to próba zachowania oryginalnego, garażowego brzmienia tego fenomenalnego zespołu. Do pewnego stopnia nam się powiodło. Nagrania na płycie Kryzysu pochodzą z koszmarnego koncertu z Ursusa, gdzie akustyk Perfectu puścił nas "na żywca". Gdyby to ode mnie zależało, ten krążek w ogóle nie ujrzałby światła dziennego.

Uff, do posłuchania parę rzeczy znanych lub mniej znanych, między innymi sesja z Radia Toruń w wersji jeszcze przed dubowym masteringiem czyli Małe psy w całości i Ambicja brzmiąca po ludzku, szkoda że brakuje Get up stand up. Tekst i zdjęcia różnie.

*****

Kryzys - Studenckie Radio Toruń 81 (radio version)

mediafire

***

Kryzys - Live Kołobrzeg 80

mediafire

***

Kryzys - Live 80?

mediafire

***

Kryzys - Jesień 79

mediafire

***

Kryzys - 78-81

mediafire

***

Kryzys - Live Opole 81

mediafire

***

Kryzys - Kryzys LP 1981

mediafire